Ułatwienia dostępu

Marlena Krzepisz - Dąbrowska Edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym

W dobie gwałtownych zmian i szybkiego rozwoju cywilizacyjnego coraz większego znaczenia nabierają takie pojęcia jak ekologia, edukacja ekologiczna czy ochrona środowiska. Jesteśmy częścią przyrody, powinniśmy żyć z nią w zgodzie. Na skutek niszczącej działalności człowieka w zastraszającym tempie giną gatunki zwierząt i roślin od zarania dziejów istniejące na naszej planecie, następują zmiany klimatyczne i efekt cieplarniany, niszczenie warstwy ozonowej, pustynnienie, skażenie gleby i wód.

Każdy człowiek jako gospodarz Ziemi powinien poznawać i szanować miejsce swojego bytu. Środowisko przyrodnicze, w którym żyjemy składa się ze skorupy ziemskiej wraz z glebą, atmosfery, wody (hydrosfery) oraz szaty roślinnej i świata zwierząt (biosfery). Aby umieć troszczyć się o nie należy dobrze je poznać. Należy poznać zależności między różnorodnymi organizmami żyjącymi w nim oraz próbować rozumieć zjawiska w nim występujące.

Na przestrzeni wieków okazało się, że człowiek ma ogromny wpływ na środowisko, w którym żyje. A jak głosi Florian Plit: Mamy tylko jedną Ziemię, a jej przyszłość zależy od każdego, na pozór niewielkiego ludzkiego działania, zależy od każdego z nas.

Edukacja ekologiczna jest obecna w podstawach programowych kształcenia ogólnego wszystkich etapów edukacyjnych, a ochrona środowiska, w którym żyje człowiek jest jednym z najważniejszych problemów współczesnego świata.

„Edukacja ekologiczna zdążająca do ochrony i ulepszania środowiska winna objąć wszystkich ludzi bez względu na wiek. Musi jednak charakteryzować się optymizmem, wiarą w przyszłość i satysfakcją z efektów podejmowanych działań” – głosi Maria Tarnowska. „Należy ją włączyć do programu wszystkich przedmiotów, niezależnie od wieku uczących się” ( Cecylia Chuderska-Panek). Edukacja ta ma na celu: rozbudzanie więzi emocjonalnej z otaczającym środowiskiem przyrodniczym, budzenie szacunku dla przyrody, umożliwienie poznawania środowiska naturalnego, kształtowanie postaw proekologicznych, rozwijanie wrażliwości na potrzeby roślin i zwierząt, wdrażanie do zdrowego stylu życia w harmonii z przyrodą, rozwijanie działań na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Jak przybliżyć osobom z niepełnosprawnością intelektualną problemy ekologii, zależności występujące w przyrodzie, zagrożenia dla środowiska i człowieka wynikające z jego działalności?

Fundamenty przyszłych działań, styl życia kształtują się już we wczesnych latach szkolnych. U dzieci wyrabiają się pewne nawyki, dlatego tak ważny jest ich bezpośredni kontakt z naturą, rzetelna wiedza o stanie naszego środowiska oraz zagrożeniach, jakie niesie ze sobą współczesna cywilizacja.

Treści ekologiczne można zawrzeć w programach różnych przedmiotów. Oto kilka przykładów:

Funkcjonowanie w środowisku

  • wprowadzanie pojęć ekologicznych i przyrodniczych
  • słuchanie, czytanie i omawianie tekstów związanych z przyrodą
  • oglądanie filmów traktujących o przyrodzie i ekologii
  • materiał przyrodniczy jako pomoc w zadaniach matematycznych
  • badanie stosunków przestrzennych w terenie (nad, pod, obok itp.)
  • rozpoznawanie kolorów, kształtów, wielkości itp. na przykładzie odpadów i ich segregacji
  • opieka nad zwierzętami, roślinami
  • zdrowy styl życia
  • doświadczenia i eksperymenty przyrodnicze

Muzyka z rytmiką

  • wykorzystywanie zjawisk przyrodniczych np. szumu drzew, wody, odgłosów burzy
  • słuchanie odgłosów natury np. śpiewu ptaków
  • zabawy w naśladowanie ruchu owadów, ptaków czy płazów
  • śpiewanie piosenek o tematyce ekologicznej
  • wykorzystanie materiałów przyrodniczych i odpadów do konstrukcji instrumentów muzycznych

Technika

  • odpady jako tworzywo do zajęć technicznych (recykling)
  • oszczędzanie energii, wody w czasie prac domowych
  • zdrowe żywienie – przygotowywanie zdrowych posiłków
  • uprawa warzyw, hodowla roślin ozdobnych
  • doświadczenia i eksperymenty przyrodnicze

Plastyka

  • uwrażliwianie na piękno otaczającej przyrody
  • materiały przyrodnicze jako artystyczne środki wyrazu
  • wykorzystanie odpadów do komponowania prac, recykling odpadów

W-F

  • ruch na powietrzu z wykorzystaniem naturalnych przeszkód terenowych
  • hartowanie
  • materiały przyrodnicze i odpady jako przybory do ćwiczeń
  • propagowanie gier i zabaw podwórkowych
  • zabawy w naśladowanie ruchu zwierząt

Przygotowanie do Pracy

  • ekologiczne zakupy
  • segregacja odpadów bytowych, surowców wtórnych
  • zdrowy sposób odżywiania się

Tematykę ekologiczną realizujemy na zajęciach koła ekologicznego i LOP działającego w naszej szkole od 2006 roku.

Nasze działania mają na celu:

  • obcowanie z przyrodą – wycieczki, spacery, zajęcia w terenie
  • nabycie umiejętności prowadzenia prostych obserwacji środowiska – zjawisk pogodowych, zmian zachodzących z nadejściem danej pory roku, świata roślin i zwierząt
  • rozbudzanie wrażliwości na piękno i bogactwo środowiska przyrodniczego
  • rozwijanie umiejętności systematycznego dbania o zwierzęta i rośliny (dokarmianie zwierząt w czasie zimy, opieka nad szkolnym akwarium, uprawa warzyw, pielęgnacja roślin doniczkowych)
  • podejmowanie działań na rzecz ochrony środowiska ( udział w akcji „Sprzątanie świata”, „Święto Polskiej Niezapominajki”, udział w Forum młodych ekologów, zbiórka i segregowanie surowców wtórnych i odpadów niebezpiecznych, oszczędzanie wody i energii)
  • udział w konkursach przyrodniczych i ekologicznych organizowanych na terenie szkoły i przez różne instytucje
  • kształtowanie umiejętności pracy w grupie
  • wdrażanie do aktywnego spędzania czasu wolnego, zdrowego stylu życia
  • rozwijanie zainteresowań poprzez stosowanie różnorodnych form i metod pracy

Cele te są realizowane min. poprzez:

  • pogadanki i rozmowy kierowane na tematy przyrodnicze i ekologiczne                            
  • wycieczki i spacery na terenie miasta i okolicy (min. do Muzeum Wsi Radomskiej, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Arboretum w Pionkach, siedziby CEE, siedziby LOP, do Jedlni Letnisko, do przychodni weterynaryjnej, schroniska dla zwierząt, zakładu utylizacji odpadów)
  • bezpośrednie obserwacje roślin i zwierząt w ich naturalnym środowisku
  • systematyczne obserwacje przyrody i zmian w niej zachodzących w czasie cyklu czterech pór roku
  • prowadzenie kącika przyrodniczego z zebranych w czasie spacerów i wycieczek naturalnych okazów przyrody ożywionej i nieożywionej, tworzenie zielnika
  • pielęgnacja szkolnego akwarium
  • założenie i pielęgnacja ogródka warzywnego, pielęgnacja roślin doniczkowych w klasie
  • obserwacje pośrednie: wykorzystanie filmów przyrodniczych, albumów, atlasów, przewodników, ilustracji, płyt CD z odgłosami przyrody, zapoznanie się z wystawami przyrodniczymi
  • gry i zabawy edukacyjne o treści przyrodniczej (wykorzystanie gier i programów komputerowych, gier planszowych),
  • eksperymenty i doświadczenia przyrodnicze (uprawa fasoli w różnych warunkach, wyhodowanie sadzonki drzewa, oczyszczanie wody)
  • wykonanie prac plastycznych (plakaty, rysunki, collage) o tematyce ekologicznej i przyrodniczej
  • zorganizowanie na terenie szkoły akcji „Sprzątanie świata”,  
  • szkolne konkursy o tematyce ekologicznej i przyrodniczej np. „Eko-zabawka”, „Rewia Eko-mody”
  • spotkania z leśniczym, ogrodnikiem, weterynarzem, ornitologiem
  • współpraca z instytucjami wspierającymi edukację ekologiczną min: firmą Radkom, Reba, Greenfone, CEE, LOP, Nadleśnictwem Radom, Nadleśnictwem Kozienice, Nadleśnictwem Zwoleń

Zdaniem M. Grodzińskiej-Jurczak i R. Jamka kluczową rolę w przekazywaniu treści edukacji ekologicznej pełni uczący. Jego zadaniem jest, w porozumieniu z rodzicami i opiekunami, budowanie od najmłodszych lat u uczniów takiego systemu wartości, w którym środowisko naturalne jest dobrem naczelnym. Równocześnie ma on motywować dzieci do podejmowania działań korzystnych dla środowiska, które z czasem powinny się stać dla nich czymś naturalnym i powszechnym.

Zasady, którymi powinni kierować się uczący edukacji ekologicznej (Grodzińska-Jurczak, Jamka):

  • podczas uczenia się następują chwile osobistych odkryć. Efektywne nauczanie polega na ich mnożeniu
  • ludzie lepiej się uczą, kiedy odbierają emocjonalnie to, czego się uczą
  • efektywne nauczanie ma miejsce wtedy, gdy uczący się jest stymulowany chęcią poznania i poczuciem satysfakcji
  • efektywne nauczanie następuje tylko w atmosferze wzajemnego zaufania i szacunku
  • efektywne nauczanie nie dąży do osiągnięcia ustalonego poziomu wiedzy, lecz do wykorzystania możliwości i zdolności konkretnej osoby
  • uczenie się wymaga szerokiego wachlarza umiejętności. Efektywne nauczanie stale ćwiczy i rozwija te umiejętności
  • uczenie się wymaga osobistego zaangażowania. Bezpośredni kontakt z przedmiotem nauczania wzmacnia efektywność zdobywania wiedzy
  • nauczanie jest efektywne wtedy, kiedy uczący się podejmuje odpowiedzialność za efekty tego procesu. Stymuluje to jego dojrzałość i pomaga osiągnąć zaufanie do samego siebie oraz pozytywną samoocenę
  • uczenie się tworzy podstawę przyszłej osobowości człowieka, dlatego efektywne nauczanie powinno odpowiadać na potrzeby i możliwości konkretnej osoby
  • w efektywnym nauczaniu najlepszym środkiem przekazu jest magia – magia odkrycia, zachwytu, radości
  • każda strategia nauczania może stać się nudna. Efektywne nauczanie wymaga różnorodnych form prezentacji, zajęć grupowych, wyzwań i intelektualnej przygody
  • ludzie w każdym wieku reagują lepiej, gdy współuczestniczą w poznawaniu czegoś, niż wtedy, gdy przedmiot nauki jest im tylko pokazywany
  • najlepiej zapamiętywane są te przeżycia, które dostosowane są do możliwości percepcyjnych ucznia. I to właśnie osobiste doświadczenia, a nie człowiek, są najlepszym nauczycielem.

Jak być dobrym nauczycielem edukacji ekologicznej, czyli dekalog Mistrza-Przyjaciela (wg D. Soidy)

  1. Dziel się swoimi odczuciami.
  2. Bądź uważny, skierowany na ludzi.
  3. Skupiaj uwagę ludzi.
  4. Najpierw obserwuj i doświadczaj, s dopiero potem mów.
  5. Poczucie radości i szczęścia powinno przenikać wszelkie przeżycia.
  6. Poziom uczenia wyznacza przygotowanie Twoich uczniów, a nie Twoja wiedza.
  7. Raczej prowadź i pociągaj, niż opychaj.
  8. Wykorzystaj różnorodne zadania i pytania, aby uaktywnić swoich podopiecznych.
  9. Świat dziecka tworzą nie drobne, lecz doniosłe ludzkie wartości.
  10. Dziecko jest pełnym człowiekiem, choć może innym niż dorośli.

 

Bibliografia

  1. Sarnowska M., Integralny program nauczania z elementami edukacji ekologicznej w klasach I-III, Harmonia, Gdańsk 1999
  2. Grodzińska-Jurczak M., Jamka R., Edukacja ekologiczna zbiór materiałów dla nauczycieli i studentów, Studio Wydawnicze Opal PG, Kraków 2000
  3. Gierek A., Gierek E. (red.), Ekologia na każdym przedmiocie scenariusze zajęć dla szkoły podstawowej i gimnazjum, Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Kraków 2009
  4. Żyj ekologicznie. Broszura do projektu CEE w Radomiu, red. T. Czech
  5. Wujkiewicz J. (red.): W przyjaźni z przyrodą, Warszawa,Dom Wydawniczy Bellona,1999
  6. Klimkiewicz D., Sekrety ochrony środowiska, wyd. Skrzat, Kraków 2010

Kontakt

Zespół Szkół Specjalnych i Placówek Oświatowych

ul. Lipska 2, 26-600 Radom

Tel / Fax: (48) 366 82 20

Tel / Fax: (48) 366 41 31

Email:

dyrektor@zssipo.radom.pl

sekretariat@zssipo.radom.pl

Inspektor Ochrony Danych:

iod@zssipo.radom.pl

Administrator strony:

admin@zssipo.radom.pl

Jak dotrzeć

Polub Nasz profil

Kalendarz

« Luty 2025 »
Pn Wt Śr Czw Pt Sb Nie
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28    

Newsletter

Please enable the javascript to submit this form