- Pocztówki są jedną z najłatwiej dostępnych „pomocy dydaktycznych”.
- Układanki z pocztówek pozwalają wpłynąć w sposób interesujący, zabawowy na:
- rozwój intelektualny dziecka, sferę poznawczą, procesy myślenia.
- W czasie „układania”, trzeba wykonywać szereg trudnych czynności, takich jak:
- dokładne obserwowanie,
- porównywanie z wzorem tego, co się wykonuje,
- przeprowadzanie analizy i syntezy elementów, które należy złożyć w pewną całość.
Są to ćwiczenia bardzo istotne zwłaszcza dla dzieci nerwowych, nadpobudliwych, nie wdrożonych do systematycznej pracy. Zajęcia przy pomocy układanek wymagają od dzieci pewnej dyscypliny umysłowej i podporządkowania się, nie mogą one działać zupełnie dowolnie lub chaotycznie. Dostosować się muszą do konkretnej rzeczywistości ( określony format, określone figury geometryczne i ich położenie ).
Dzieci ćwiczą procesy analizy i syntezy wzrokowej, a manipulując, układając i odwzorowując wyrabiają sobie nie tylko sprawności manualne, koordynację wzrokowo- ruchową, ale także orientację przestrzenną. Terapia przy pomocy układanek z pocztówek ma również wpływ leczniczy, działając uspokajająco na układ nerwowy, ponieważ uwzględnia drobne, precyzyjne ruchy palców w połączeniu z zaangażowaniem myślowym. Skupienie uwagi na małej przestrzeni wspomaga jej koncentrację i przeciwdziała rozproszeniu. Szybkie osiągnięcie pozytywnego efektu pobudza motywacje i dopinguje do dalszego wysiłku. Znaczenie uspokajające ma też fakt, że dziecko ma do czynienia z figurami geometrycznymi, których proste linie, symetria i ład działa uspokajająco na psychikę.
Pracując z pocztówkami ciętymi według podanych wzorów dziecko ma możliwość układania zarówno od strony treści obrazka, jak i załączonego wzoru. Musi wtedy wykorzystać znajomość kształtów figur, rozpoznać je i złożyć z elementów całość.
Dzięki pracy z układankami dzieci przyzwyczajają się do koncentrowania uwagi na jednym temacie przez dłuższy okres. Ćwiczenia łączą się ze wzbogacaniem zasobu wiadomości, słów, pojęć, a także z umiejętnością poprawnego formułowania zadań, a więc i logicznym myśleniem.
Dziecko wdraża się do celowego, świadomego kolekcjonowania materiałów, segregowania zbiorów i przechowywanie ich w należytym porządku, np. wkładanie do odpowiednich kopert, pudełek, itp. Zaletą układanek jest także to, że zajęcia są atrakcyjne dla dziecka, mobilizują do działania i wysiłku.
Pierwsze układanki są bardzo proste, zawierają dwa lub więcej identycznych elementów, np.: prostokąty w zestawie pionowym, poziomym i w różnym układzie symetrycznym i asymetrycznym, a także połączenia figur. Następne wzory układanek składają się z kwadratów, połączeń kwadratów z prostokątami, różnych rodzajów trójkątów, przechodząc do takich figur jak: romb, trapez, równoległobok w rozmaitych kompozycjach. Wybrane pocztówki zostają pocięte, a każda figura geometryczna pokolorowana (różne barwy zharmonizowane ze sobą ).Dziecko otrzymując układankę może ją składać zarówno od strony treści obrazka, jak i podanego wzoru cięć. Dobór treści obrazka jest bardzo istotny. Dla dzieci młodszych, z zaburzoną analizą i syntezą dobieramy pocztówki z wyraźnie wyodrębnionymi konturami obrazków, np.: grzybów, owoców, zabawek, ptaków, zwierząt itp. (wskazane jest dobieranie serii pocztówek).
Większą trudność stanowi złożenie obrazków, na których są kwiaty lub inne rośliny mniej wyodrębnione i rozłożone na całej powierzchni karty. Poza tym wygląd rośliny jest mniej znany dzieciom niż konkretne kształty i szczegóły budowy zwierząt, ptaków itp., dzięki czemu zachodzi większa możliwość pomyłki. Najtrudniejsze do rozpoznawania są pejzaże i fragmenty miast, zabytków, w których występuje wiele różnych elementów. Trudno jest wtedy uchwycić od razu całość kompozycji i określić położenie poszczególnych jej części.
- do układania według treści obrazka lub według przedstawionego wzoru,
- do wykonywania albumów z wzorami cięć pocztówek, które podzielone są na 9 serii według stopnia trudności a więc kolejności wzorów; każda seria może stanowić odrębny album, składający się z kilku kartek; niektóre albumy przeznaczone są dla wzorów z użyciem jednej tylko figury geometrycznej a inne, w dalszych etapach, do łączenia kilku figur,
- do samodzielnego wykonywania przez dziecko układanki według modelu,
- a tym samym do odwzorowywania sposobu cięć na odwrotnej stronie pocztówki, kolorowania go a następnie cięcia według narysowanych linii;
- do tworzenia składanek wyrazowych w połączeniu z układankami a więc do kojarzenia złożonej już pocztówki z dwoma kartonikami, na których są napisane dwie części zdania, np. „ Krokusy” „ kwitną w marcu”;
- do tworzenia rozsypanek wyrazowych w połączeniu z układanką. Kojarzenie ułożonej pocztówki z pojedynczymi wyrazami napisanymi na oddzielnych kartonikach ,z których trzeba ułożyć zdania odpowiadające pod względem treści obrazkowi na pocztówce.
Zajęcia z wykorzystaniem układanek z pocztówek przewidziane zostały jako codzienne ćwiczenia. Składają się one z prostych czynności, które są łatwe do kontynuowania przez rodziców w domu. Różnorodność czynności umożliwia codzienne i systematyczne wykonywanie ich, utrzymując zainteresowanie dziecka.
Zanim rozpoczniemy zajęcia przy pomocy układanek, musimy zainteresować nimi dziecko, uchwycić jego uwagę. Okazją może być spacer po mieście, wycieczka, przeczytanie ciekawego fragmentu opowiadania, bajki. Staramy się zainteresować dzieci wyglądem, kolorami kwiatów, owoców czy zwyczajami zwierząt. W ten sposób rozpoczynamy kolekcjonowanie pocztówek ujętych w cykle tematyczne. Pokazujemy wtedy pierwszą pocztówkę i pytamy, w formie zagadki: „Co z tego ułożysz?”. Dziecko składa elementy pocztówki od strony treści obrazka. Gdy upora się z tym zadaniem, mówimy, że jest jeszcze jeden, trudniejszy sposób jej układania według wzorów z figurami geometrycznymi. Stanowi to punkt wyjścia do prowadzenia systematycznych ćwiczeń.
Kolejność etapów pracy zależy od potrzeb danego dziecka, jego wieku, rodzaju i głębokości deficytów rozwojowych, stopnia zainteresowania zajęciami. Zawsze przestrzegamy zachowania podstawowej zasady, a mianowicie rozpoczynania zajęć od ćwiczeń łatwych dla danego dziecka, dających mu gwarancję pozytywnego wyniku, do coraz bardziej trudnych, skomplikowanych, wymagających wysiłków a tym samym ćwiczących określone funkcje.
Układanie pociętych pocztówek: Z numerowanych kolejno kopert wyjmujemy pocięte pocztówki wraz z załączonym na kartce papieru (format karty pocztowej) kolorowym wzorem cięć. Dziecko układa je przed sobą na stoliku, to znaczy dany wzór a pod nim pocztówkę. Prowadzący obserwuje dziecko, jego postawę wobec nowego zadania, napotykanych trudności ,umiejętność radzenia sobie w nowym zadaniu, postawie wobec napotykanych trudności i rodzaju trudności. W razie potrzeby współpracujemy z dzieckiem oddziałując na koncentrowanie uwagi, rozwijanie samokontroli. Zaczynamy od pierwszych, najłatwiejszych układanek aby dziecko nabrało pewności siebie i świadomości, że potrafi wykonać postawione mu zadanie. Prowadzący obserwuje pracę dziecka wychwyca moment, w którym pojawia się trudność. Moment ten staje się punktem wyjścia do systematycznych ćwiczeń a dziecko otrzymuje do układania serie tego właśnie typu. Szczególną uwagę zwracamy na umiejętność porównywania poszczególnych elementów pociętej pocztówki z przedstawionym wzorem. Dla dzieci dużą trudność stanowi szczególnie gdy występują linie skośne ułożenie wszystkich elementów w ramach prostokąta. Jeżeli dziecko ma dużą trudność w odwzorowywaniu, wprowadzamy pewne odprężenie zwracając jego uwagę na odwrotną stronę układanki, to znaczy na treść obrazka. Prowokujemy wtedy do wypowiedzi i różnych określeń słownych. Na tym etapie wprowadzamy również poznanie kształtów figur geometrycznych i ich nazw. Wskazane jest, aby w widocznym miejscu wyeksponować tablicę przedstawiającą wszystkie podstawowe figury geometryczne wraz z ich nazwami. Dziecko zapoznaje się z nimi, nazywa, odczytuje w różnych wzorach układanek. Dla wyrobienia pamięci zarówno wzrokowej jak i słuchowej może wykonać przy okazji loteryjkę składającą się z dwóch kartoników. Na większym umieszczamy określoną figurę geometryczną, na mniejszym prostokącie ułożonym poziomo- piszemy odpowiednią nazwę. Powyższe kartoniki trzeba dobrać.
Pomocniczym ćwiczeniem jest wprowadzenie obrysowywania figur. Kolejne wzory układanek są tak pomyślane, że dziecko poznawszy daną figurę geometryczną od poznaje ją w dalszych układankach, ale w zmniejszonym formacie i coraz bardziej złożonych układach i połączeniach.
Wykonywanie albumów: na tym etapie dziecko staje się wykonawcą podejmując trzy rodzaje czynności:
- obrysowywanie szablonu pocztówki na nieco większej kartce papieru rysunkowego,
- kreślenie przy pomocy linijki wzorów cięć,
- kolorowanie kredkami poszczególnych figur geometrycznych, czyli elementów układanki.
Wykonywanie albumów przynosi widoczny efekt w postaci kilku kartek z narysowanymi wzorami, które łączymy i ujmujemy w kolorową okładkę. Wysiłek koncentruje się na dokładnej obserwacji wzoru, należy także rozplanować pustą przestrzeń w obrysowanym prostokącie. Kolorowanie powinno odbywać się przy pomocy kredek. Wykonując album zwracamy uwagę aby każdy wzór był zaopatrzony w odpowiedni numer, któremu będzie odpowiadała koperta z układanką .Można wykonywać albumy, w których na stronie sąsiadującej z wzorami cięć znajdują się naklejone pocztówki (odpowiedniki układanki ).Daje to początek kolekcjonowania różnych serii tematycznych w podwójnych egzemplarzach ( pocztówka pocięta i pocztówka naklejona w całości ). Album taki stanowi następnie dużą pomoc do tworzenia rozsypanek wyrazowych i do ćwiczeń w opowiadaniu.
Wykonywanie układanki: jeśli mamy do dyspozycji pocztówki z korespondencją na odwrocie, to dziecko przede wszystkim podkleja zapisaną stronę białym papierem. Następnie patrząc na wybrany wzór sposobu cięcia, usiłuje go odwzorować (z pomocą prowadzącego) i pokolorować kredkami. Potem tnie pocztówkę wzdłuż narysowanych linii.
- Zamiast kolorowania odwrotnej strony kredkami można ją podkleić kolorowymi papierkami.
- Poszczególne części układanki mogą się łatwo zgubić, trzeba więc każdą zaopatrzyć numerem przeznaczonym dla danej pocztówki.
- Ten sam numer umieszczamy na kopercie.
- Wskazane jest, aby do koperty wraz z układanką włożyć także kartkę papieru wielkości pocztówki z narysowanym na niej wzorem cięć (odpowiednio pokolorowanym).
Powyższe ćwiczenia są ważne, gdyż dziecko wykonuje wielokrotnie te same czynności nie zauważając tego i nie nużąc się, ponieważ uzyskuje różne wytwory (kartka z wzorem, układanką, album). Ćwiczy ustawicznie procesy analizy i syntezy wzrokowej, koordynacji wzrokowo - ruchowej, orientacji przestrzennej oraz pamięć wzrokową i ruchową.