Człowiek żyje, działa, rozwija się w świecie, którego sam jest aktywnym elementem. Aktywność człowieka polega na regulacji stosunków ze światem, z poszczególnymi jego elementami. Istotną rolę w tym procesie odgrywa orientacja człowieka w otoczeniu, zdolność do subiektywnego obrazu otoczenia zewnętrznego i siebie samego. Prawidłowa orientacja we właściwościach otoczenia społecznego, czyli wiedza o innych ludziach ma bardzo duże znaczenie dla regulacji stosunków człowieka ze światem.
Adekwatne poznawanie innych ludzi, ich pragnień, myśli, chwilowych nastrojów i stanów, trwałych potrzeb i uznawanych wartości jest człowiekowi potrzebne zarówno dla realizacji jego celów osobistych np. wykorzystania możliwości innych ludzi przy realizacji własnego celu jak i dla działania na rzecz innych. Błędy w spostrzeganiu prowadzą do nieadekwatnych oczekiwań, utrudniają realizację celów osobistych i pozaosobistych, wywołują niejednokrotnie konflikty interpersonalne. Trafność spostrzegania zależy od wielu czynników m.in. do faktu, że człowiek jest jednocześnie podmiotem percepcji interpersonalnej i przedmiotem spostrzegania dla innych ludzi. W związku z tym trafne spostrzeganie drugiego człowieka jest bardziej prawdopodobne w sytuacji, w której człowiek nie wie, że jest obiektem percepcji. Świadomość, że jest się spostrzeganym, może modyfikować treść reprezentacji poznawczej, jaka powstaje w spostrzegającym podmiocie: człowiek może w pewnych granicach zmieniać wygląd i zachowanie tak, aby być widzianym przez innych w określony sposób np. jako ktoś sympatyczny, inteligentny, posłuszny. Spostrzegane cechy drugiego człowieka są podstawą wnioskowania o innych jego właściwościach, których aktualnie nie spostrzegamy. Obserwator widzi pewne fragmenty zachowania się drugiego człowieka lub dostaje o nim informacje od osoby trzeciej i na podstawie takich danych wnioskuje o innych właściwościach obserwowanej osoby, tworzy sobie całościowy jej obraz.
Ważnym czynnikiem, który współwyznacza spostrzeganie innych ludzi jest sposób oceniania siebie, poziom samoakceptacji. Bardzo duży wpływ na trafność spostrzegania innych ma empatia, czyli umiejętność współodczuwania.
Proces spostrzegania jest istotną i bardzo ważną sprawą. Wgląd w drugiego człowieka jest często bardzo powierzchowny, o czym świadczy powiedzenie: „Jak cię widzą, tak cię piszą”. Człowiek jako istota społeczna jest ukierunkowany na kontakt z innymi ludźmi. Zanim dojdzie do analizy, rozkładu na czynniki pierwsze: pochodzenia, środowiska, osobowości danej jednostki dochodzi do tzw. „pierwszego wrażenia”, które odgrywa znaczną rolę w opinii na temat człowieka. Celem spostrzegania ludzi jest wzbogacenie naszej wiedzy o ludziach w ogóle i o konkretnych jednostkach. Informacje o drugim człowieku zależą od sytuacji, w jakiej spotykamy tego człowieka i zachowania, które świadczy o nim. Podobieństwo bądź odmienność innych w stosunku do podmiotu prowadzi do pozytywnych bądź negatywnych zachowań wobec tych ludzi, zależnie od znaczenia, jakie dla aktywności podmiotu ma spostrzegana odmienność bądź podobieństwo.
Rozwój osobowości, losy życiowe osoby upośledzonej umysłowo, skuteczność procesu rehabilitacji zależą w dużym stopniu od jej sytuacji i pozycji w społeczeństwie, w którym żyje. „Sondaże mówią, że status upośledzonych umysłowo jest w społeczeństwie bardzo niski, podobnie jak i innych osób niepełnosprawnych, które zgodnie z komercjalnym systemem wartości więcej biorą niż dają”. Zapatrywania na upośledzenie są zależne od przesądów i opinii panujących w danym środowisku, od irracjonalnych uprzedzeń, którym bezwiednie wszyscy ulegamy wobec osób odbiegających od normy pod jakimś względem.
Dzieci w wieku szkolnym w dużym zakresie czerpią poczucie wartości z własnych osiągnięć, z tego, że są sprawne, mają dobre wyniki. W wieku dojrzewania zachodzi możliwość większej indywidualizacji, autonomizacji kryteriów wartości i dokonania spośród nich własnego wyboru. Osiągnięciem dojrzałości jest rezygnacja z utylitarnego wartościowania względem siebie i innych, uznanie człowieka jako wartości samej w sobie. „Dziecko z upośledzeniem umysłowym jest wartością, która dla rodziców i całej społeczności stanowi wezwanie do ochrony, ukształtowania w sobie motywów pozaosobistych i altruistycznych postaw, rozwoju specyficznie ludzkich cech jak: dobroć, ofiarność, poświęcenie, bezinteresowność”. Dziecko jest przede wszystkim dzieckiem, a więc osobą, upośledzenie umysłowe jest to tylko cecha mówiąca, że ma utrudnienia w rozwoju. Jego potrzeby są takie same jak innych dzieci, a niektóre - np. potrzeby emocjonalne - są szczególnie silnie zaznaczone. Upośledzeni umysłowo uchodzą za mało podatnych na wpływy wychowawcze, powszechną skargą jest, iż nie można ich „niczego nauczyć” i ukierunkować w należyty sposób ich zachowania.
Takie opinie są efektem braków wiedzy o różnych kategoriach niepełnosprawności, zaś posiadana wiedza jest fragmentaryczna i chaotyczna. Odczucia, które towarzyszą ludziom w stosunku do upośledzonych to m.in.: obawa, niechęć, ciekawość, obojętność, litość. Utrudnienia w życiu społecznym osób upośledzonych umysłowo wynikają głównie z braku kontaktów z ludźmi sprawnymi, odsuwanie ich na tzw. „boczny tor”, uniemożliwianie im włączania się w nurt życia społecznego. Brak tolerancji wobec upośledzonych wynika ze zbyt ubogich informacji w środkach masowego przekazu. Fakt upośledzenia przyćmiewa zalety osoby nim dotkniętej, doprowadzając często do sytuacji odrzucenia przez rodzinę, niemożności znalezienia przyjaciół i partnerów życiowych, głębokiego odczuwania przez te osoby swojej inności i trudności w akceptacji samych siebie. Akceptacja upośledzonych jest utrudniona tym, że często występują trudności w porozumiewaniu się z tymi osobami. Dopiero większe zaangażowanie się w sprawy osób upośledzonych umożliwia nawiązanie dobrego kontaktu, zrozumienie i wspieranie tych osób w pokonywaniu trudów dnia codziennego. Wszyscy ludzie, wszystkie rodziny różnią się tak między sobą, że trudno powiedzieć jest konkretnie o tym, jak postrzegana jest osoba upośledzona umysłowo. Już w rodzinie mogą wystąpić problemy z zaakceptowaniem jej. „Dopóki niepełnosprawność nie dotyczy bezpośrednio nas lub naszych najbliższych, nie zauważamy ludzi nią dotkniętych”.
Prawidłowemu funkcjonowaniu osób upośledzonych musi towarzyszyć akceptacja i pełne zrozumienia ze strony otoczenia, czego nie ułatwia brak podstawowych wiadomości z dziedziny skomplikowanego procesu rozwojowego oraz o czynnikach, które mogą powodować upośledzenie. A takie właśnie warunki muszą być spełnione, by mógł rozwój psychofizyczny osoby upośledzonej przebiegać prawidłowo. Bardzo wiele zależy od szans, jakie będą im dane, aby mogły rozwinąć swoje możliwości. Osoby upośledzone muszą czuć sprzyjającą wychowaniu atmosferę od pierwszych chwil swojego życia, muszą być kochane, uznawane, muszą mieć zapewnione poczucie bezpieczeństwa, kontakt z najbliższą rodziną i otoczeniem. Tolerancja, zrozumienie, altruizm pozytywnie wpływa na realizację tych potrzeb, mimo że w przypadku osoby upośledzonej umysłowo uwarunkowane jest to stanem psychofizycznym tej osoby, jej neurodynamiką, aktywnością poznawczą, możliwościami percepcyjnymi.